Phẫu thuật giảm cân là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học

Phẫu thuật giảm cân là nhóm thủ thuật y khoa nhằm thay đổi cấu trúc tiêu hóa để hỗ trợ giảm cân ở người béo phì khi các phương pháp khác thất bại. Thủ thuật này giúp giảm lượng thức ăn nạp vào và hấp thu calo, đồng thời tác động lên hormone điều hòa cảm giác đói và no, cải thiện các bệnh liên quan.

Định nghĩa và mục đích

Phẫu thuật giảm cân (bariatric surgery) là tập hợp các thủ thuật y khoa can thiệp vào hệ tiêu hóa nhằm hỗ trợ giảm cân ở những người mắc bệnh béo phì nghiêm trọng. Phương pháp này thường được áp dụng khi người bệnh không đáp ứng với các biện pháp không xâm lấn như thay đổi lối sống, chế độ ăn kiêng, hoặc dùng thuốc.

Phẫu thuật có thể giúp đạt được giảm cân bền vững bằng cách giới hạn lượng thức ăn tiêu thụ, giảm hấp thu calo hoặc thay đổi tín hiệu thần kinh – nội tiết liên quan đến cảm giác đói và no. Tác động của các thủ thuật không chỉ giúp cải thiện chỉ số khối cơ thể (BMI), mà còn có hiệu quả tích cực đối với các bệnh lý đi kèm như tiểu đường type 2, ngưng thở khi ngủ, rối loạn lipid máu và tăng huyết áp.

Mục tiêu tổng thể của phẫu thuật giảm cân bao gồm:

  • Giảm cân lâu dài (ít nhất 50% trọng lượng dư thừa)
  • Giảm tỷ lệ mắc và tử vong do bệnh liên quan đến béo phì
  • Cải thiện chất lượng sống và khả năng vận động

Các loại phẫu thuật giảm cân phổ biến

Các thủ thuật bariatric hiện nay có thể chia thành ba nhóm chính: hạn chế (restrictive), kém hấp thu (malabsorptive), hoặc kết hợp. Dưới đây là bốn phương pháp phổ biến nhất được áp dụng trên lâm sàng hiện đại:

  • Gastric Sleeve (Cắt dạ dày dọc): Khoảng 75–80% dạ dày được cắt bỏ, tạo thành ống dạ dày nhỏ, giúp giảm thể tích chứa thức ăn và giảm tiết hormone ghrelin gây cảm giác đói.
  • Gastric Bypass (Roux-en-Y): Tạo một túi dạ dày nhỏ và nối trực tiếp vào phần giữa ruột non (jejunum), bỏ qua phần lớn dạ dày và tá tràng, giúp giảm cả hấp thu và thể tích.
  • Adjustable Gastric Band: Đặt một vòng dẻo có thể điều chỉnh quanh phần trên của dạ dày để tạo cảm giác no nhanh hơn, nhưng hiệu quả giảm cân thấp hơn các phương pháp khác.
  • BPD/DS (Duodenal Switch): Kết hợp giữa cắt dạ dày kiểu sleeve và chuyển hướng ruột dài, giúp giảm hấp thu rất mạnh – thường dùng cho béo phì cực độ (BMI > 50).

So sánh một số đặc điểm chính:

Phương phápHiệu quả giảm cân (%)Đặc điểm chínhNguy cơ biến chứng
Sleeve50–70Hạn chế, đơn giảnTrung bình
Bypass60–80Hạn chế + kém hấp thuTrung bình–cao
Band40–50Điều chỉnh đượcThấp
BPD/DS70–85Giảm hấp thu mạnhCao

Xem thêm tại NIDDK – Types of Bariatric Surgery.

Tiêu chí lựa chọn bệnh nhân

Bệnh nhân phù hợp với phẫu thuật giảm cân thường phải trải qua sàng lọc y khoa kỹ lưỡng. Tiêu chí chính là chỉ số BMI và các tình trạng bệnh lý liên quan.

Tiêu chuẩn phổ biến do NIH và các hiệp hội chuyên ngành đề xuất:

  • BMI ≥ 40, bất kể bệnh đi kèm
  • BMI từ 35 đến 39.9 và có bệnh lý liên quan đến béo phì như tiểu đường type 2, bệnh tim mạch, hội chứng chuyển hóa
  • Không thành công với các phương pháp giảm cân khác sau 6–12 tháng
  • Tâm lý ổn định và có khả năng tuân thủ theo dõi lâu dài

Các bệnh nhân cần được đánh giá toàn diện về thể chất, tinh thần, thói quen ăn uống, và hỗ trợ xã hội trước khi tiến hành thủ thuật. Nhiều trung tâm yêu cầu bệnh nhân tham gia chương trình giảm cân y tế có giám sát trong 6 tháng như một phần điều kiện xét duyệt.

Lợi ích và rủi ro

Lợi ích rõ ràng nhất của phẫu thuật giảm cân là khả năng giảm đáng kể trọng lượng dư thừa và kiểm soát bệnh đi kèm. Nhiều nghiên cứu cho thấy các bệnh nhân có thể giảm 50–80% trọng lượng dư thừa trong vòng 12–24 tháng sau mổ.

Lợi ích bổ sung:

  • Cải thiện kiểm soát glucose và khả năng thuyên giảm tiểu đường type 2
  • Giảm huyết áp, cholesterol và nguy cơ tim mạch
  • Cải thiện chất lượng giấc ngủ, giảm ngưng thở khi ngủ
  • Tăng khả năng vận động, giảm đau khớp

Tuy nhiên, phẫu thuật không phải không có rủi ro. Các biến chứng có thể xảy ra:

  • Chảy máu, nhiễm trùng, rò rỉ đường khâu
  • Thiếu vi chất dinh dưỡng như sắt, vitamin B12, canxi
  • Hội chứng dumping: buồn nôn, chóng mặt, tiêu chảy sau ăn nhiều đường

Nguy cơ biến chứng tùy thuộc vào loại phẫu thuật, tay nghề bác sĩ, và tuân thủ hậu phẫu. Tham khảo thêm tại NYU Langone Health.

Kết quả nghiên cứu dài hạn

Nhiều nghiên cứu lâm sàng đã xác nhận hiệu quả bền vững của phẫu thuật giảm cân, đặc biệt trong việc duy trì mức giảm cân đáng kể và cải thiện các chỉ số sức khỏe chuyển hóa. Một trong những nghiên cứu nổi bật là Longitudinal Assessment of Bariatric Surgery (LABS), được tài trợ bởi Viện Quốc gia về Tiểu đường, Tiêu hóa và Bệnh thận Hoa Kỳ (NIDDK), theo dõi hơn 2.000 bệnh nhân trong 7 năm sau mổ.

Kết quả nghiên cứu cho thấy:

  • Giảm trung bình 28–35% trọng lượng cơ thể trong 3 năm đầu.
  • Khoảng 70% bệnh nhân duy trì ≥ 20% mức giảm cân sau 5 năm.
  • Giảm tỷ lệ tử vong tổng thể 30–50% sau 10 năm so với nhóm không phẫu thuật.

Phẫu thuật còn cải thiện tuổi thọ dự kiến, đặc biệt ở người bệnh tiểu đường type 2. Ngoài các chỉ số y học, nhiều bệnh nhân báo cáo cải thiện tinh thần, sự tự tin, khả năng lao động và tham gia xã hội.

Ảnh hưởng nội tiết và cơ chế chuyển hóa

Phẫu thuật giảm cân không chỉ tác động cơ học lên dạ dày và ruột mà còn gây ra các thay đổi nội tiết quan trọng. Ví dụ, sau gastric sleeve hoặc bypass, nồng độ hormone GLP-1 (Glucagon-like peptide-1) và PYY (Peptide YY) tăng lên đáng kể, làm tăng cảm giác no và cải thiện chức năng insulin.

Hormone ghrelin – chất gây cảm giác đói – giảm rõ rệt sau phẫu thuật cắt dạ dày. Một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng phẫu thuật có thể ảnh hưởng lên hệ vi sinh đường ruột, làm thay đổi quá trình lên men và hấp thu năng lượng. Những thay đổi này góp phần lý giải vì sao một số người giảm cân mạnh dù không giảm lượng calo quá mức.

Các nghiên cứu cũng chứng minh hiệu quả rõ rệt trong cải thiện tình trạng đề kháng insulin, tăng nhạy cảm tế bào, và cải thiện chức năng tuyến tụy, dẫn đến khả năng thuyên giảm tiểu đường type 2 ở 60–80% bệnh nhân.

Theo dõi hậu phẫu và quản lý dài hạn

Phẫu thuật giảm cân không phải là giải pháp "một lần và mãi mãi". Việc theo dõi hậu phẫu dài hạn là cực kỳ quan trọng để đảm bảo hiệu quả bền vững và phòng ngừa biến chứng.

Quy trình theo dõi sau phẫu thuật thường bao gồm:

  • Khám định kỳ (1 tháng, 3 tháng, 6 tháng, 1 năm, sau đó hàng năm)
  • Xét nghiệm định kỳ: công thức máu, sắt, vitamin B12, vitamin D, canxi, HbA1c
  • Hướng dẫn bổ sung vi chất, đặc biệt với nhóm phẫu thuật kém hấp thu
  • Tư vấn dinh dưỡng và tâm lý thường xuyên

Bệnh nhân cũng được khuyến khích duy trì thói quen vận động thể lực đều đặn và chế độ ăn cân bằng để duy trì thành quả sau mổ. Sự hợp tác giữa bác sĩ phẫu thuật, chuyên gia dinh dưỡng và chuyên viên tâm lý là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công lâu dài.

Biến đổi hành vi và tâm lý

Giảm cân sau phẫu thuật có thể kéo theo nhiều thay đổi về hành vi và tâm lý. Một số người trải qua cải thiện tâm trạng, giảm lo âu và trầm cảm. Tuy nhiên, cũng có nghiên cứu chỉ ra rằng một số bệnh nhân có nguy cơ chuyển hướng sang các hành vi nghiện khác như nghiện rượu hoặc ăn uống thất thường.

Do đó, sàng lọc tâm lý trước và sau mổ là rất quan trọng. Một số trung tâm yêu cầu bệnh nhân trải qua đánh giá chuyên sâu về sức khỏe tâm thần để sớm phát hiện các yếu tố nguy cơ như rối loạn ăn uống, trầm cảm nặng, hoặc nghiện chất. Các hỗ trợ tâm lý sau phẫu thuật thường bao gồm:

  • Trị liệu hành vi nhận thức (CBT)
  • Nhóm hỗ trợ cộng đồng
  • Hướng dẫn điều chỉnh thói quen ăn uống

Sự ổn định tinh thần là yếu tố thiết yếu để duy trì hành vi ăn uống hợp lý và tránh tăng cân trở lại.

Kết luận

Phẫu thuật giảm cân là phương pháp điều trị hiệu quả cho béo phì bệnh lý và các bệnh lý liên quan, với cơ chế tác động toàn diện từ tiêu hóa, nội tiết đến hành vi. Tuy nhiên, đây không phải là lựa chọn đơn giản. Cần có sự chọn lọc bệnh nhân kỹ lưỡng, tư vấn đầy đủ và kế hoạch chăm sóc dài hạn rõ ràng.

Thành công của phẫu thuật không chỉ đến từ kỹ thuật mổ mà còn từ sự phối hợp đa ngành giữa bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng, tâm lý và bản thân người bệnh. Với sự hỗ trợ y khoa liên tục, phẫu thuật bariatric có thể mang lại thay đổi lớn về chất lượng sống và sức khỏe tổng thể cho hàng triệu người mắc béo phì trên toàn thế giới.

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề phẫu thuật giảm cân:

Tổng quan về các kết quả chính từ thử nghiệm Chủ thể Béo phì Thụy Điển (SOS) – một nghiên cứu can thiệp kiểm soát từ trước về phẫu thuật giảm cân Dịch bởi AI
Journal of Internal Medicine - Tập 273 Số 3 - Trang 219-234 - 2013
Tóm tắtBéo phì là yếu tố nguy cơ đối với tiểu đường, các sự kiện bệnh tim mạch, ung thư và tỷ lệ tử vong tổng thể. Giảm cân có thể bảo vệ chống lại những tình trạng này, nhưng bằng chứng vững chắc về điều này đã thiếu hụt. Nghiên cứu Chủ thể Béo phì Thụy Điển (SOS) là thử nghiệm dài hạn, có kiểm soát, đầ...... hiện toàn bộ
Giám sát căng thẳng oxy hóa và chuyển hóa trong phẫu thuật tim thông qua các biomarker trong hơi thở: một nghiên cứu quan sát Dịch bởi AI
Journal of Cardiothoracic Surgery - - 2007
Tóm tắt Trang bìa Các biomarker bay hơi trong hơi thở cung cấp một cách quan sát không xâm lấn các quá trình sinh lý và bệnh lý trong cơ thể. Nghiên cứu này nhằm đánh giá tác động của phẫu thuật tim với tuần hoàn ngoài cơ thể (ECC) đến hồ sơ biomarker trong hơi thở. Chú ý đặc biệt được dành cho c...... hiện toàn bộ
#Biomarker hơi thở #căng thẳng oxy hóa #phẫu thuật tim #tuần hoàn ngoài cơ thể #nghiên cứu quan sát
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN TRÊN BỆNH NHÂN UNG THƯ TỤY GIAI ĐOẠN MUỘN TẠI BỆNH VIỆN K
Tạp chí Y học Việt Nam - Tập 507 Số 2 - 2021
Mục tiêu: Đánh giá kết quả điều trị và một số yếu tố liên quan trên bệnh nhân ung thư tụy giai đoạn muộn tại Bệnh viện K. Đối tượng: 154 bệnh nhân được chẩn đoán ung thư biểu mô tụy giai đoạn tiến triển tại chỗ hoặc di căn xa được chia làm 3 nhóm: điều trị hóa chất có thể kèm theo phẫu thuật hoặc can thiệp thủ thuật chăm sóc giảm nhẹ; nhóm không điều trị hóa chất được phẫu thuật, can thiệp CSGN và...... hiện toàn bộ
#Ung thư tụy #Phẫu thuật/thủ thuật chăm sóc giảm nhẹ #Thời gian sống thêm bệnh không tiến triển #Thời gian sống thêm toàn bộ
Góc khủy tay xương cánh tay (HTa) - một phương pháp thay thế khả thi cho góc Baumann trong việc giảm gãy xương cánh tay khuỷu Dịch bởi AI
BMC Musculoskeletal Disorders - - 2021
Gãy xương cánh tay khuỷu là loại gãy xương phổ biến nhất ở khuỷu tay trẻ em. Thông thường, việc giảm kín và chốt xuyên da có thể mang lại kết quả đáng hài lòng sau khi giảm đầy đủ. Góc Baumann thường được sử dụng để đánh giá chất lượng giảm, tuy nhiên, nó có thể không đánh giá tốt khi khuỷu tay ở tư thế gập và/hoặc khi bệnh nhân còn nhỏ. Chúng tôi đã thực hiện nghiên cứu này để đánh giá giá trị ti...... hiện toàn bộ
#gãy xương khuỷu #góc Baumann #góc HTa #chấn thương trẻ em #phẫu thuật xương
Kinh Nghiệm Phẫu Thuật Giảm Cân Dài Hạn (BELONG): Các Yếu Tố Liên Quan Đến Việc Thực Hiện Phẫu Thuật Giảm Cân Trong Một Hệ Thống Chăm Sóc Sức Khỏe Tích Hợp Lớn Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 31 - Trang 847-853 - 2020
Phẫu thuật giảm cân là phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho bệnh béo phì nặng, nhưng hiện tại, chỉ có 1-2% trong số tất cả bệnh nhân đủ điều kiện thực hiện phẫu thuật mỗi năm. Nghiên cứu này đã xem xét các yếu tố có liên quan đến việc một bệnh nhân được thực hiện phẫu thuật giảm cân sau khi được giới thiệu trong một môi trường chăm sóc sức khỏe thực tế. Nghiên cứu hiện tại sử dụng dữ liệu khảo s...... hiện toàn bộ
#phẫu thuật giảm cân #béo phì nặng #hệ thống chăm sóc sức khỏe #yếu tố tiên đoán #tỷ lệ phản hồi
Đau Thắt Lưng ở Bệnh Nhân Béo Phì Nặng và Tác Động của Giảm Cân Sau Phẫu Thuật Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 13 - Trang 389-393 - 2003
Bối cảnh: Mặc dù đau thắt lưng (DTL) là một vấn đề sức khỏe phổ biến và là nguồn gốc của sự khó chịu, khuyết tật và nghỉ việc đáng kể, nhưng tỷ lệ mắc, độ nặng và kết quả của nó chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng ở những bệnh nhân béo phì nặng đang trải qua phẫu thuật tạo hình dạ dày. Phương pháp: 50 ứng viên béo phì nặng cho phẫu thuật dạ dày theo phương pháp thắt băng dọc (VBG) đã được yêu cầu điền v...... hiện toàn bộ
#đau thắt lưng #béo phì nặng #phẫu thuật tạo hình dạ dày #giảm cân #triệu chứng
Phẫu Thuật Giảm Cân cho Điều Trị Béo Phì Nặng: Một Phân Tích Tổng Hợp Kết Quả Giảm Cân cho Băng Dạ Dày Có Thể Điều Chỉnh Qua Nội Soi và Phẫu Thuật Bỏ Qua Dạ Dày Qua Nội Soi Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 19 - Trang 1447-1455 - 2009
Phẫu thuật giảm cân đã trở thành một công cụ quan trọng trong cuộc chiến chống lại bệnh béo phì nặng. Tuy nhiên, các nhà đánh giá đã lưu ý rằng có sự thiếu hụt dữ liệu giám sát lâm sàng dài hạn cho phẫu thuật giảm cân ngoài thời điểm theo dõi 1 năm và tỷ lệ bệnh nhân không thể theo dõi rất cao, đặt ra những câu hỏi về độ chính xác của các ước tính kết quả hiện tại. Một phân tích tổng hợp các báo c...... hiện toàn bộ
#phẫu thuật giảm cân #béo phì nặng #băng dạ dày có thể điều chỉnh qua nội soi #phẫu thuật bỏ qua dạ dày qua nội soi #phân tích tổng hợp #kết quả giảm cân
Gây tê vùng có thể làm giảm tỷ lệ tái phát và di căn ở bệnh nhân ung thư trưởng thành sau phẫu thuật: một phân tích tổng hợp Dịch bởi AI
BMC Anesthesiology - Tập 24 - Trang 1-12 - 2024
Ảnh hưởng của các kỹ thuật gây tê đến sự tái phát và di căn ung thư sau phẫu thuật ung thư là một chủ đề đang thu hút sự quan tâm ngày càng tăng. Phân tích tổng hợp này điều tra các tác động tiềm năng của gây tê vùng (RA), độc lập hoặc kết hợp với gây tê toàn thân (GA), đối với các kết quả này. Chúng tôi đã thực hiện một tìm kiếm rộng rãi trên các cơ sở dữ liệu PubMed, Embase và Thư viện Cochrane....... hiện toàn bộ
#gây tê vùng #tái phát ung thư #di căn #phẫu thuật ung thư #phân tích tổng hợp
TỔNG QUAN VỀ GÂY MÊ HỒI SỨC TRONG PHẪU THUẬT - CAN THIỆP BÀO THAI
Tạp chí Y - Dược học quân sự - Tập 50 Số 3 - Trang 5-13 - 2025
Phẫu thuật - can thiệp bào thai đang có những bước tiến đột phá trong chẩn đoán trước sinh nhằm can thiệp sớm các bất thường. Đây là chuyên ngành mới tại Việt Nam, đòi hỏi chuyên môn cao đối với gây mê hồi sức sản khoa và nhi khoa vì phải chăm sóc đồng thời hai bệnh nhân nguy cơ c...... hiện toàn bộ
#Phẫu thuật - can thiệp bào thai #Gây mê #Hồi sức #Giảm đau
Ảnh hưởng của biến thể gene RS9939609 trong gene FTO đến sự giảm cân và các yếu tố nguy cơ tim mạch sau phẫu thuật chuyển đoạn đường mật-tụy Dịch bởi AI
Elsevier BV - Tập 16 - Trang 1194-1198 - 2012
Sự biến đổi lớn trong phản ứng với phẫu thuật giảm cân có thể được giải thích một phần bởi các ảnh hưởng di truyền. Gần đây, những đa hình phổ biến của gene liên quan đến khối lượng mỡ và béo phì (FTO) đã được liên kết đến tình trạng béo phì ở một số quần thể. Chỉ có hai nghiên cứu đã điều tra ảnh hưởng của các biến thể FTO đối với sự giảm cân của bệnh nhân béo phì nặng trải qua phẫu thuật giảm câ...... hiện toàn bộ
#khối lượng mỡ #béo phì #gene FTO #phẫu thuật giảm cân #đa hình rs9939609 #nguy cơ tim mạch
Tổng số: 65   
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 6
  • 7